Süngerler ve Merak
Süngerlerin bir hayvan türü olduğunu biliyor muydunuz? Peki, bu bilginin oluşturduğu merak sonucunda kazanacaklarınız nedir? İşte bu yazı hala burada olan meraklılara yönelik.
Süngerlerden daha aşina olduğumuz evcil hayvanlara ve hatta merak denince akla ilk gelen kedilere gelelim. Kedi ile aynı evde yaşamayı tecrübe etmeden, kedi merakının nasıl olduğunu anlatmak zor. Belki onların ki merak da değil, ama dışarıdan gözlemleyen biz insanlar merak olarak tanımlıyoruz. Sonuçta “kediyi öldüren merak” sözünü duymayan azdır. Aslında modern zamanlarda sözün tamamına bakınca (İngilizce kullanımının) bir devamı var:
curiosity killed the cat, but satisfaction brought it back [wikipedia].
Merak kediyi öldürürken, alttan “sorgulama” mesajı iletilir, ancak sözün devamındaki merakın giderilmesi ile ulaşılan tatminin onu geri getirdiği bizim taraflarda pek yoktur. Bu nedenle hep karanlık taraflarına odaklanarak, öğrenmenin temeli olan merakı çocukluk döneminde öldürüyoruz. Geri gelen kediler oluyor, elimizde kalan ise tatminsizlik ve bilimden uzak bir toplumsal düşünce yapısı. Bunu değerlendiren bir araştırmaya göre [merak@erg / merakedenler];
İncelenen atasözlerinden sadece yüzde 1,85’i meraka olumlu vurgu yaparken, yüzde 98,15’i olumsuz vurgu yapıyor.
Yukarıdaki merakın kedi ile öldürülmesi Henrik Ibsen sözü ile de bağlantı:
the majority is always wrong; the minority is rarely right.
ekşi sözlük çevirisi ile “azınlık bazen yanılabilir, çoğunluk her zaman yanılır” diyebiliriz.
Paul Rulkens TEDx konuşmasında neden çoğunluğun (%97) her zaman yanıldığını güzel örneklerle anlatıyor. Aslında içinde bulunduğumuz kutunun ne kadar küçük olduğunu anlatırken, kutunun dışını düşünmek için standartları ve normları kırmamız gerektiğini vurguluyor.
Peki, kutunun dışını düşünmeye nasıl başlarız, sadece merak yeterli mi, yoksa önce içini doldurmak ve sınırları mı zorlamak gerekli, bir başka yol olarak olarak kutuyu mu yok etmeliyiz. Merak ederken, sünger gibi her şeyi emsek bile sonra yine gerçek bir sünger gibi doğru filtrelemeli, yani öğrendiklerimizi sorgulamalıyız. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken “Epistemik Kibir”.
insan bildikçe ve tecrübe biriktirdikçe daha çok hata yapabilir [mserdark].
Çünkü kibre yenilirsek matkap ile sünger delmeye çalışırız, sonuçları korkunç olabilir.
Daha fazla dağıtmadan sonuçlandıralım:
İnsanlığın gelişiminin ilkel düzeyde temellerini oluşturan merak, bir içgüdü olarak bizi içten içe yönlendirendir. Bu yönlendirmeyi kibirle ya da çoğunluğa uyarak karanlık tarafa geçirmeden canlı ve etkin tutabilirsek daha iyi bir dünyaya sahip olabiliriz.
Not: Merakın nasıl bir karanlık tarafı olabilir demeyin, örneğin magazin haberciliğinin var olma sebebi dark side of the merak . Ayrıca klinik psikolojide [*] çalışıldığını ben de şans eseri keşfettim. Ama merak ediyor olmam bu konu hakkında yazmama yetmiyor ve bu nedenle hiç girmiyorum.
Yorumlarınız çok değerli olacaktır, okuyanların düşüncelerini gerçekten merak ediyorum.
